Sprawdź, czy te sytuacje nie brzmią dla Ciebie “dziwnie” znajomo. Opcja nr 1: Twój szef regularnie „zapomina” o Twoich sukcesach. Jednakże z wielką precyzją wylicza każde, nawet najdrobniejsze “potknięcie”. Opcja nr 2: Twoi współpracownicy organizują spotkania integracyjne. Aczkolwiek zupełnie „przypadkowo” pomijają tylko Ciebie. To tylko kilka z wielu przykładów, które można zakwalifikować do niebezpiecznej kategorii niepożądanych zachowań w miejscu pracy.
W naszym przewodniku odczarujemy temat mobbingu, pokazując nie tylko jego różne oblicza, ale też skuteczne sposoby obrony. Dowiesz się, jak rozpoznać mobbing, jakie kary grożą mobberom i gdzie szukać pomocy, gdy już znajdziesz się w takiej sytuacji. Po lekturze tego artykułu będziesz wiedzieć, jak nazwać i przeciwdziałać niepokojącym zachowaniom w miejscu pracy i z pewnością przestaniesz zadawać sobie pytania pt.: „czy to JUŻ jest mobbing?”.
Poznaj definicję i charakterystykę mobbingu oraz sprawdź, w jaki sposób warto reagować na przejawy takich postaw i zachowań.
Po czym poznać i czym się przejawia? Rodzaje zachowań mobbingowych.
W praktyce, mobbing to powtarzające się, systematyczne działania trwające minimum pół roku, które mają za zadanie: poniżać lub wykluczać daną osobę (najczęściej pracownika). Do najpopularniejszych form zaliczamy:
- izolowaniem od zespołu,
- powtarzająca się i nieuzasadniona krytyka,
- przydzielanie zadań, które są poniżej kompetencji lub zupełnie nie pasują do danego stanowiska i obowiązków.
O mobbingu mówimy również wtedy, gdy dochodzi do ośmieszania, rozsiewanie plotek, czy chociażby “straszenia” zwolnieniem.
Warto mieć na względzie, że jednorazowy konflikt, kłótnia czy nieprzyjemna wymiana zdań – nie są jeszcze mobbingiem. Możemy o nim mówić dopiero wówczas, jeśli wyżej wymienione działania zaczynają być powtarzalne.
Przykłady mobbingu w pracy
Czasami, choć nie zawsze, “wyłapanie” mobbingu bywa trudniejsze niż znalezienie igły w stogu siana. Jest to szczególnie wymagające, jeżeli tzw. sprawca działa subtelnie.
Jak już wspomnieliśmy – działania mobbingowe nie ograniczają się tylko do krzyku czy otwartej agresji. Przeciwnie! Bardzo często przybierają odmienne i bardziej zawoalowane formy. Jakie? Pozwól, że omówimy to na praktycznych przykładach. Załóżmy następujące sytuacje.
- Twój przełożony lub współpracownik wie, że opiekujesz się młodszym dzieckiem, które każdego dnia musisz zawieść do szkoły lub przedszkola. Mimo tego regularnie ustawia Wasze spotkania o bardzo wczesnych godzinach (dajmy na to 7 lub 8 rano).
- Pracujesz jako wysoko wyspecjalizowany ekspert (np. od marketingu, sprzedaży lub programowania). Mimo tego, kierownik powierza Ci zaopatrywanie firmy w artykuł biurowe lub spożywcze, albo co gorsza – nakazuje sprzątanie.
- Twoja praca polega na regularnym spotkaniu się z klientami. Jednak przy każdej możliwej okazji – Twój przełożony stara się krytykować Cię, a także podważać Twoją wiedzę oraz kompetencje. I to bezpośrednio przed kontrahentami!
To tylko kilka z wielu przykładów takich destrukcyjnych działań.
Mobbing ze strony pracodawcy lub przełożonego
Szef (mobber) to często mistrz manipulacji. Do “typowych” zachowań osób na wyższych stanowiskach, które stosują mobbing, należą:
- nieuzasadnione blokowanie awansów oraz podwyżek czy premii,
- faworyzowanie wybranych członków zespołu (kosztem innych pracowników),
- regularne i często niezapowiedziane kontrole,
- przydzielanie zadań, których wykonanie jest nierealne (ze względu na ograniczone czas albo zasoby).
Do tego dochodzi też stosowanie najróżniejszych kar takich, jak: delegowanie do gorszych i mniej atrakcyjnych zadań, bezpodstawne pozbawianie premii czy bonusów finansowych, a nawet pozbawione podstaw przesuwanie na inne zmiany.
Mobbing ze strony pracownika / współpracownika
Tak! To też się zdarza i niestety… coraz częściej. Nieprzyjemne zachowania nie zawsze idą “od góry”. Wyróżniamy również tzw. mobbing poziomy, czyli ten, którego można doświadczyć bezpośrednio ze strony kolegów czy koleżanek z pracy.
O jakich działaniach mówimy? Jednym z najczęstszych jest tworzenie tzw. wewnętrznych grupek, które celowo wykluczają konkretnych pracowników. Inne działania to:
- nieprzekazywanie istotnych informacji,
- podkradanie cudzych pomysłów,
- przypisywanie błędów, których się nie popełniło,
- rozsiewanie plotek,
- ignorowanie obecności podczas spotkań,
- wyszydzanie i wyśmiewanie oraz wiele innych.
Czy to jedyne przypadki?
Choć może to zabrzmieć dziwnie i nieprawdopodobnie – mobbing może działać w drugą stronę. Istnieją również sytuacje, w których dochodzi do odwrócenia ról, w których to pracownik staje się mobberem np. swojego przełożonego.
Konsekwencje i zagrożenia wynikające z mobbingu
Skutki mobbingu potrafią być druzgocące – zarówno dla pracownika, jak i całej organizacji. Warto pamiętać, że są dostrzegalne nie tylko podczas pracy, ale również “po”.
Osoby dotknięte mobbingiem często mają problemy ze snem czy koncentracją, brakuje im motywacji, a także dotykają ich zaburzenia lękowe, czy nawet depresja. Wystawienie na długotrwałe działania mobberskie mają też wpływ na obniżenie pewności siebie i poczucia własnej wartości. Skutkują spadkiem wydajności, a nawet mogą doprowadzać do całkowitego wypalenia zawodowego. Najbardziej skrajnym przykładem “owoców” mobbingu są myśli samobójcze.
A co z organizacjami? Firmy, w których dochodzi do takich zachowań bardzo często charakteryzują się: spadkiem efektywności, a co za tym idzie – konkurencyjności oraz wzmożoną rotacją pracowników.
Kary za mobbing. Co grozi osobie stosującej takie praktyki?
Czy mobber może ponieść konsekwencje za swoje działania? Tak i to podwójne.
- Po pierwsze – takiej osobie może grozić odpowiedzialność cywilna, w tym: zapłata odszkodowania oraz zadośćuczynienia, których kwoty mogą sięgać kilkudziesięciu tysięcy złotych.
- Po drugie – mogą go dosięgnąć konsekwencje natury służbowej, w tym: nagan, degradacja, a nawet zwolnienie dyscyplinarne.
Za wyjątkowo poważne wykroczenia może grozić również odpowiedzialność karna.
Jak reagować na mobbing w pracy?
Mobberzy (i to bez względu na to, jak wysoko są w firmowej hierarchii) mają tendencję do bagatelizowania i wręcz zaklikania rzeczywistości. Bardzo często z ich słów padają zwroty pt. “to nie tak, jak myślisz” albo “to tylko takie żarty”. Dlatego najważniejsze, o czym musisz pamiętać to: nie daj sobie wmówić, że to nie mobbing.
Działaj od razu, gdy tylko dostrzeżesz pierwsze oznaki mobbingu. Nie czekaj, aż sytuacja wymknie się spod kontroli. W dochodzeniu Twoich racji będą Ci potrzebne dowody. Dlatego staraj się dokumentować każde niepokojące i niebezpieczne zachowanie.
Szczególnie wartościowe mogą okazać się wszelkie notatki zawierające opisy oraz daty i godziny zdarzeń. Jeżeli mobbing ociera się również o komunikację mailową lub telefoniczą – ją również warto archiwizować.
Rozważ rozmowę z kierownictwem lub działem HR, a jeżeli i to nie pomoże – skontaktuj się z organami państwowymi, które są odpowiedzialne za takie obszary. Pomocy możesz szukasz m.in. w Państwowej Inspekcji Pracy lub bezpośrednio w kancelariach prawnych.
Jak przeciwdziałać mobbingowi?
Najgorsze, co możesz zrobić, to przemilczeć lub zbagatelizować takie zachowania. Jeżeli nic nie zrobisz, osoba mobbingująca może to uznać za przyzwolenie na kontynuowanie swoich działań. Jedno jest pewne: w walce z mobbingiem najskuteczniejsza jest prewencja, edukacja i szybka reakcja nawet na pierwsze niepokojące oznaki.
Pracodawca powinien określić procedury antymobbingowe, a dodatkowo – regularnie edukować swoje kadry zespół z rozpoznawania takich zachowań.
Odszkodowanie za mobbing, czyli na co może liczyć poszkodowany?
Jedno jest pewne – walka o odszkodowanie za mobbing to nie jest ani łatwa, ani krótka. Z drugiej strony – to z pewnością gra warta świeczki.
Jeżeli uważasz, że stałeś/aś się ofiarą takich działań – możesz ubiegać się nie tylko o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Dodatkowo, może okazać się, że należy Ci się odszkodowanie za rozwiązanie umowy z powodu mobbingu.
Na jakie kwoty możesz liczyć? Niestety, trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. W tego typu sprawach polskie sądy potrafią zasądzać od kilkunastu do nawet kilkuset tysięcy złotych. Wszystko zależy bowiem od skali naruszeń, a także zgromadzonych dowodów. Ponadto, jeśli działania mobbingowe odbił się negatywnie na Twoim zdrowiu – możesz domagać się zwrotu kosztów leczenia i terapii.
Musisz jednak pamiętać: kluczem do wygranej jest solidna dokumentacja i wsparcie doświadczonego prawnika.
Na zakończenie…
Mobbing to nie tylko modne słowo, które kojarzymy z nagłówków gazet czy portali internetowych. To w 100% realne i “namacalne” zagrożenie, które może spotkać praktycznie każdego. Mamy nadzieję, że ten wpis dostarczył Ci wartościowych informacji i (jeśli kiedykolwiek spotkasz się z takim zagrożeniem) – pomoże Ci rozpoznać pierwsze sygnały ostrzegawcze, a w konsekwencji – skutecznie bronić swoich praw.
Na blogu agencji rekrutacyjnej WBS znajdziesz więcej praktycznych porad dotyczących prawa pracy, rozwoju kariery czy skutecznej rekrutacji. Zapraszamy też do kontaktu z naszymi ekspertami WBS.
